Geschiedenis.nl

 

Hoofdvraag
Waarom liet de Vietnamoorlog diepe sporen na in de Amerikaanse samenleving?
Waarom ging de VS over tot militair ingrijpen in Vietnam?

 

 

Deelvraag: Hoe ontstond de Koude Oorlog?

 

 

November 1917: Communistische revolutie in Rusland.

 

Kernpunten communisme:
Productiemiddelen in handen van de gemeenschap (de staat).
Hierdoor ontstaat volledige gelijkheid (politiek, sociaal en economisch).
Dictatuur is (tijdelijke) noodzaak om de vijanden van het communisme te verslaan.
Wereldrevolutie: communisme zal over de hele wereld worden verspreid.

 

Tegenpool van communisme is het kapitalisme

 

Kernpunten kapitalisme:
Productiemiddelen in handen van particulieren die bedrijven opzetten.
Bedrijven streven naar winst op een vrije markt met concurrentie.
Democratie is een voorwaarde voor het kapitalisme.

 

In 1945 is Duitsland verslagen. De VS en de SU zijn supermachten geworden.
De VS is kapitalistisch en een democratie
De SU is communistisch en een dictatuur

 

Visie van de SU op het kapitalisme (vijandbeeld):
Kapitalisme zet mensen en volkeren tegen elkaar op. Kapitalisme brengt uitbuiting en onderdrukking. Kapitalisme is imperialistisch (uit op wereldoverheersing).

 

Visie van de VS op het communisme (vijandbeeld):
Communisme is uit op de vernietiging van het kapitalisme, democratie en vrijheid. Communisme streeft naar de wereldrevolutie: de hele wereld moet communistisch worden.

Relatie VS-SU wordt tussen 1945 en 1947 snel slechter.

 

Februari 1945
Conferentie van Jalta (Roosevelt, Churchill, Stalin).
Poolse kwestie en bezettingszones Duitsland
Stalin: bescherming voor SU door invloedssfeer
Roosevelt en Churchill: zelfbeschikkingsrecht volken

 

April 1945
oprichting Verenigde Naties.
Doel: nieuwe oorlogen voorkomen.
Veiligheidsraad (15 zetels) waarvan 5 bezet door “de Grote Vijf”: VS, SU, UK, Fr, China
Deze 5 hebben het veto-recht: kunnen een meerderheidbesluit blokkeren.
Dood Roosevelt

 

Mei 1945
Duitsland verslagen.
SU bezet Oost-Europa.
VS (ism UK, Fr, Canada) bezetten West-Europa.
Duitsland verdeeld: O-Dld in handen van de SU. W-Dld in handen van de VS.
Berlijn ligt in Russisch gebied, wordt ook verdeeld in uiteindelijk 2 zones.

Augustus 1945
Conferentie van Potsdam
Verwijdering Truman-Stalin
Atoombommen VS op twee Japanse steden

 

1946
Fulton Speech Churchill
“From Stettin in the Baltic to Trieste in the Adriatic, an iron curtain has descended across the Continent.”

1947
Turkije en Griekenland (burgeroorlog)
Truman-doctrine: VS zal overal ter wereld de vrijheid verdedigen
Containment: indamming van het communisme

 

1948
Blokkade van Berlijn door Stalin

 

1949
Duitse deling: DDR en BRD
SU heeft atoombom
China communistisch
 

 

 

1949 rampjaar voor VS
Rode vloedgolf lijkt de wereld te overspoelen.

 

Truman laat zijn tanden zien in de Koreaanse oorlog (1950-1953)
VS vechten onder de vlag van de VN
China vecht mee aan de kant van Noord-Korea

Korea leidt tot:
Wapenwedloop VS-SU
Sterke stijging defensieuitgaven VS
Containment wordt wereldwijde strategie

 

1956
Chroestsjov: vreedzame coëxistentie
Strijd tussen kapitalisme en communisme door concurrentie op politiek en economisch gebied beslist, niet door oorlog.
Verwijdering SU-China
VS profiteert hier niet van tot 1972 (Nixon)

 

Dekolonisatie in Azië na 1945.
Frankrijk en Engeland zijn tweederangs mogendheden geworden.
Kunnen hun macht niet handhaven.

Insteek VS: uitbreiding communisme voorkomen!

 

1947-1949
Britse koloniën onafhankelijk: India en Pakistan, Birma, Maleisië
Communisme geen bedreiging.

 

1945-1949
Indonesië vecht voor onafhankelijkheid tegen Nederland.
Communisme geen bedreiging.

 

1945-1954
Vietnam vecht voor onafhankelijkheid tegen Frankrijk.
Communisme is wel een bedreiging!
 

 

 

Deelvraag: Hoe voltrok zich het dekolonisatieproces in Vietnam?

 

 

1850: Frankrijk begint aan de verovering van Vietnam
1884: Frankrijk verovert heel Vietnam
1890: Frankrijk voegt Vietnam samen met Laos en Cambodja tot: Indochina

 

Frankrijk zegt Indochina/Vietnam te willen ontwikkelen. Het zou een moderne samenleving moeten worden naar Frans model. In de praktijk blijft Vietnam een agrarisch land. Fransen voeren dictatoriaal bewind olv een gouverneur-generaal.

 

Belangrijkste producten: rijst, rubber en thee.
Vruchtbaarste gebied: Mekong delta in Zuid-Vietnam

Bevolking: 18 miljoen mensen rond 1900 (waarvan 90% boer)
Tweedeling arme boeren en rijke grootgrondbezitters
Ambtenaren, werknemers van Franse bedrijven en handelaren profiteren van het Franse bestuur. Verwesterde inheemse bourgeoisie (middenklasse) in Saigon.

Pro-Franse Vietnamezen worden katholiek
Rest blijft boeddhistisch

 

Ho Chi Minh (Ho) (1890-1969) is na de Eerste Wereldoorlog in Versailles. Daar beloofde Wilson het zelfbeschikkingsrecht van de volken na te streven. Ho krijgt het echter niet voor Vietnam en raakt onder de indruk van Lenin en het communisme in Rusland.

 

Lenin: “eerst samenwerken met boeren en inheemse bourgeoisie tegen het imperialisme (=koloniale overheersers).” Daarna grijpen de communisten de macht.

Situatie Rusland 1917 en Vietnam 1920 leek hetzelfde: weinig industrie, dus geen spontane marxistische revolutie mogelijk. Strakke voorhoede van beroepsrevolutionairen (communistische partij) moet de massa gaan leiden.

 

Ho gaat via de Sovjet-Unie (1923) naar Zuid-China. Richt in Hongkong in 1930 de ICP (Indochinese Communistische Partij) op. Fransen treden in 1931 keihard op tegen ICP: 2000 executies, 50.000 gevangen.

Ho in 1941 terug naar Vietnam. Richt in grensgebied Noord-Vietnam-China de Vietminh op: bevrijdingsbeweging voor Vietnam. Staat in het geheim onder communistische leiding.

 

1942
Japan verovert Zuidoost Azie. Franse bestuur mag blijven tot maart 1945.

 

15 augustus 1945: Capitulatie Japan
2 september 1945: Ho roept in Hanoi de onafhankelijkheid uit. (Democratische Republiek Vietnam)

 

1946
Franse komen terug. Amerikanen steunen Fransen om twee redenen:
1- Ze weten dat Ho een communist is
2- Ze hebben Frankrijk nodig in de Koude Oorlog
Na mislukte vredesbesprekingen in Parijs, december 1946,  oorlog Vietminh (tijger) en Frankrijk (olifant): guerilla-tactiek.

 

1950
Steun van communistisch China (Mao Ze Dong) en Sovjet-Unie. Stalin gaat actieve politiek voeren na machtsovername Mao Ze Dong.
Truman gaat de Fransen helpen, volgens Truman-doctrine en containment-politiek.

{mospagebreak}

 

 

1946-1954
Oorlog breidt zich uit. SU en China steunen Vietminh. VS steunen de Fransen. Fransen verliezen 150.000 man, de Vietminh 500.000.

 

1954
Dien Bien Phu: zware Franse nederlaag, vlak voor begin vredesconferentie in Genève.
Eishenhower spreekt over de Dominotheorie.

 

Geneefse akkoorden:
1- Tijdelijke verdeling N-Z langs 17e breedtegraad
2- Fransen weg, Vietnam neutraal en binnen twee jaar verkiezingen (juli 1956) en hereniging
3- Internationale commissie van Toezicht van Canada, Polen, India

 

Praktische uitwerking is heel anders:
VS tekenen niet. Beginnen met opbouw anticommunistisch Zuid-Vietnam. Oprichting ZOAVA (vergelijk: NAVO->bij ZOAVO geen militaire verplichting tot hulp, wel tot overleg.)
Vs weigeren in 1955 besprekingen over verkiezingen: “In communistische noorden geen vrije verkiezingen mogelijk.”

 

In Noord-Vietnam opbouw communistische eenheidstaat. Rijke boeren moeten hun land verdelen onder arme boeren. 800.000 Vietnamezen vluchten naar het zuiden.
1958: prive-bezit van de grond wordt afgeschaft.
1961: Opbouw industrie via vijfjarenplannen

 

In Zuid-Vietnam dictatoriaal bestuur olv Ngo Dinh Diem (Diem). Katholiek, vertegenwoordiger van pro-Amerikaanse inheemse bourgeoisie.Fel anti-communistCorruptie en machtsmisbruik (Diem benoemt familieleden op belangrijke posten). Vietminh strijders actief in het Zuiden. Keihard optreden Diem: 12.000 doden
Daardoor steun VS.
 

 

Deelvraag: Waarom kwam het in Vietnam opnieuw tot een oorlog? Hoe voerden de Amerikanen die oorlog?

 

 

Situatie in Noord-Vietnam: Van 1954 tot 1959 opbouw communisme. Vanaf 1959 ziet Ho Chi Minh mogelijkheden om ook het Zuiden te veroveren.

Tactiek:
1- Politiek verzet tegen Diem (dictator van Zuid-Vietnam) steunen
2- Militair verzet aanwakkeren tegen troepen Zuid-Vietnam.

 

Middelen:
NLF: Nationaal Bevrijdingsfront. Organiseert verzet tegen Diem in Zuid-Vietnam
Vietcong: Leger van de NLF. Gesteund door Noord-Vietnam via Ho Chin Minh-route (zie kaartje blz 40 vwo/ blz 36 havo).

Vietcong krijgt steeds meer greep op het platteland in het Zuiden.

Diem maakt zich gehaat bij de Zuid-Vietnamese bevolking. Regime steunt op rijke landheren en verwesterde middenklasse.  Boeren blijven arm.

“Versterkte dorpen”tactiek van de Amerikanen werkt niet. Versterkt dorp (agroville)  is een dorp achter muren en prikkeldraad waar boeren tegen betaling  kunnen beschikken over stenen huizen en basisvoorzieningen (sanitair, scholen, zorg).

 

Waarom werkt de “versterkte dorpen”tactiek niet?
1-Boeren willen op eigen grond blijven (voorouderverering Boeddhisme).
2-Vietcong verdeelt grond onder de arme boeren.
3- Bestuur agrovilles vaak corrupt.

Aantal agrovilles wordt veroverd door de Vietcong en zo veilige gebieden voor de communisten.

 

Mei 1963
Diem wil einde maken aan betogingen Boeddhisten. Demonstraties in Hue en Saigon met geweld aangepakt. Zelfverbranding boeddhistische monniken.

 

November 1963
Staatsgreep in Zuid-Vietnam met instemming VS. Diem wordt vermoord. Generaals worden de baas.

 

Politiek VS tov Vietnam 1954-1960
Gericht op containment en domino-theorie. Rond 1960 breuk SU-China. SU gaat actievere politiek voeren in Derde Wereld om concurrent China voor te blijven. Ook in Vietnam. VS vatten dit op als communistische agressie.

 

Kennedy (1961- november 1963):
1- Uitbreiding Amerikaanse adviseurs (van 800 naar 3.000)
2- Zuid-Vietnamese leger voorzien van helikopters, ontbladeringsmiddelen en napalm
3- Zuid-Vietnam democratischer maken (Diem moet verdwijnen)

 

Kennedy legt in zijn verkiezingscampagne de nadruk op het feit dat zijn voorganger Eisenhower te passief is geweest. Amerika moet weer sterk worden. Kennedy krijgt te maken met de crisi rond de bouw van de Muur in Berlijn (1961) en de Cuba-crisis (oktober 1962).

 

 

President Lyndon B. Johnson (1963-1968), vice-president onder Kennedy. Volgt K. in november 1963 op na de moordaanslag.

Johnsons dilemma

Keuze tussen binnenlandse programma voor bestrijding van armoede en ongelijkheid (Great Society) en geldverslindende oorlog in Vietnam om de communisten ter stoppen. Johnson: “keuze tussen mooie vrouw en bitch”.

Johnsons oplossing

Limited war (=beperkte oorlogvoering). Meer troepen, helikopters, bommenwerpers. Maar geen invasie van Noord-Vietnam (dreiging China).

 

Augustus 1964
Johnson omzeilt oorlogsverklaring dmv Tonkin-resolutie. Congres geeft toestemming om te vechten. Bombardementen op Noord-Vietnam

 

Februari 1965
Aanval Vietcong op Amerikaanse basis Pleiku.

Johnson antwoordt met operatie Rolling Thunder:
Noord-Vietnam permanent bombarderen. Behalve Hanoi en Haiphong.
Amerikaanse grondtroepen gaan vechten in Zuid-Vietnam
Oorlog breidt zich zeer snel uit (=escalatie)

Februari 1965: 75.000 man
December 1965: 180.000 man
1966: 360.000 man
1968: 560.000 man

 

Waarom winnen de Amerikanen niet?
1- Vastbeslotenheid Noord-Vietnam (Amerikanen zijn vreemde indringers)
2- Bevoorrading via Ho Chi Minh-route (deels door Laos en Cambodja) blijft intact
3- Amerikanen zien af van invasie in Noord-Vietnam
4- Zuid-Vietnamese leger corrupt en ongemotiveerd
5- Hulp China en Sovjet-Unie (wapens, munitie en technici)
6- Steun Amerikaanse bevolking en Congres wordt snel minder
 

 

Deelvraag: Hoe kwam er een einde aan de Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam? Welke rol speelden de media, de protesten en het Congres daarbij?

 

Guerrillaoorlog tegen Vietcong en Noord-Vietnamese leger (olv Giap) blijkt niet te winnen. Amerikanen richten zich op opsporen en doden Vietcong-eenheden. Opperbevelhebber Westmoreland wil met “bodycount” successen aantonen. Inzet napalm, agent orange (ontbladeringsmiddel) en helikopters steeds massaler.

 

Tet (Vietnamees nieuwjaar) januari 1968
Tet-offensief klap in het gezicht van de VS. Militaire oplossing lijkt onmogelijk. Johnson gaat in mei 1968 onderhandelen in Parijs. Doelstelling VS: eervolle terugtrekking. Onderhandelingen worden afgebroken.

 

Behalve Tet-offensief ook andere oorzaken voor koerswijziging VS:
1- rol van de media: Vietnam is eerste tv-oorlog. Soldaten blijken geen helden te zijn…(My lai, p. 81 VWO en p. 72 Havo. De executie van een Vietcong-aanhanger p. 53 Havo, p. 65 VWO).

2- anti-oorlogsbeweging in de VS: protestgeneratie (kern: studenten) ziet Vietnam als symbool voor achterhaalde normen en waarden van de oudere generatie.

3- groeiende verdeeldheid politici (het Congres): controle Johnson van het Congres niet meer waterdicht. Twijfel over rol leger en goede afloop groeit. Optreden senator Fullbright met hoorzittingen.

 

1971: Pentagon papers
(Pentagon is vijfhoekig gebouw van Amerikaanse ministerie van Defensie)
Defensie had geheim onderzoek gedaan naar Amerikaanse rol van Vietnam van 1945-1968. Dit onderzoek lekte nu uit naar de pers: “presidenten en generaals hebben het Congres en de burger bedrogen”.
http://www.ellsberg.net/bio.htm

 

Druk ook opgevoerd door Congres. Steeds minder vertrouwen in de president en de generaals. Congres dreigt defensie-begroting af te keuren.

1973
War Powers Act: President moet altijd toestemming vragen aan Congres wanneer hij Amerikaanse soldaten wil inzetten. Reactie op Tonkin-resolutie van Johnson.

President Nixon (1969-1974) start onderhandelingen in Parijs, januari 1969 (Kissinger).

 

Nixon wil:
1-eervolle vrede bereiken door Vietnamisering oorlog. Zuid-Vietnam moet het gaan opknappen. Geleidelijke terugtrekking Amerikaanse soldaten.
2- ook overleg met SU en China: driehoeksdiplomatie
3- door bombardementen Noord-Vietnam en inzet in Laos en Cambodja de communisten tot een akkoord dwingen.

 

Oktober 1972:
Na voorjaarsoffensief Noord-Vietnam. Kissinger en Le Duc Tho (onderhandelaar Noord-Vietnam) komen tot akkoord: “Vietcong behoudt posities in Zuid-Vietnam. Amerikanen weg. Thieu mag blijven zitten.”
Thieu (baas Zuid-Vietnam) verwerpt akkoord. Nixon en Kissinger besluiten tot “Kerst-bombardementen”op Hanoi.

 

Januari 1973
Parijse Vredesakkoorden.

 

1973-1975
VS trekken zich terug. Ineenstorting Zuid-Vietnamese leger. April 1975 verovert Vietcong/Noord-Vietnam Saigon. 

Hoofdstuk 5 De Gevolgen van de oorlog

 

Deelvraag: Welke gevolgen had de oorlog voor de Vietnamezen, voor de Amerikaanse militairen en de Amerikaanse samenleving?

 

 

Invloed oorlog op Noord-Vietnam
Door bombardementen (1965-1973) gaat het leven zich deels ondergronds afspelen. Dienstplicht stuurt jonge mannen naar het front. Vrouwen en Chinezen houden de economie aan de gang. Voedselhulp uit China voorkomt hongersnood. Bevolking zit dicht tegen het bestaansminimum aan. Nauwelijks consumptiegoederen en luxe producten.

 

Invloed oorlog op Zuid-Vietnam
Oorlog speelde zich vooral in het Zuiden af. 90% van de bommen vielen daar. Platteland verwoest of afwisselend bezet door Vietcong (’s nachts) en Zuid-Vietnam (dag). Relatieve veiligheid in de steden (Saigon). Kunstmatige consumptiegoederenstroom door Amerikaanse dollars. Horeca, prostitutie en gokwezen bloeit. Kloof Noorden-Zuiden wordt steeds groter. Medische zorg en onderwijs blijft sterk achter.

 

Working Class war
75% van de Amerikaanse soldaten afkomstig uit arbeidersklasse en lagere middenklasse. Middenklassen en daarboven kunnen zich vaak aan dienstplicht onttrekken (studie, baan). Soldaten hebben geen idee van omstandigheden in Vietnam. Tactiek Vietcong is zenuwslopend voor de Amerikanen (nachtelijke raids). Rassenproblemen in Amerika werken door in Vietnam: “why do black men fight against yellow men for the sake of the white men?” Thuisfront staat na 1968 niet langer achter de soldaten. Uitzichtloosheid oorlog wordt door de soldaten bestreden met drank, drugs en vrouwen in Saigon.

 

Het Vietnamsyndroom
Combinatie van psychische en lichamelijke klachten van veteranen leidt tot de benaming; “Vietnam-syndroom”. Gevolg van verminkingen, ziektes (agent orange), extreme oorlogsspanning en agressie, spijt over doden van vrouwen en kinderen in een zinloze oorlog, geen begrip van het thuisfront. Pas in de jaren 80 en 90 erkenning voor de problemen en de bijzondere positie van de veteranen: Vietnam-monument 1982. Stroom Vietnam-films.

 

 

Amerika is rond 1960 de kampioen van vrijheid en democratie. In 1975 (val Saigon) heeft Amerika een “foute” oorlog verloren en is er vanuit heel de wereld zware kritiek.

 

Andere nadelige gevolgen Vietnam:

Recessie maakt Great Society onmogelijk
1971: koppeling Europese munt en dollars losgelaten. Leidt tot gescheiden economische blokken
Verdeeldheid Amerikanen onderling (oorlogsmisdadigers tegenover landverraders en communisten-vriendjes)
Verdeeldheid Congres- president VS leidt tot vertrouwenscrisis van de Amerikaanse burger ten op zichte van de overheid: Tonkin-resolutie, Pentagon Papers, War Powers Act, Watergate.

 

Buitenlandse politiek VS na 1975
Verhouding met Europa verstoord
Betere relatie met SU (detente-politiek, SALT akkoorden 1972)
Betere relatie met China (Bezoek Nixon 1972, erkenning door VS en zetel in Veiligheidsraad ipv Taiwan)
VS voorzichtiger met buitenlandse actie (zie Irak-invasie 1991: brede coalitie en strak geregisseerde pers briefings)

 

Vietnam na 1975

Buitenlandse politiek
Rode Khmer regime in Cambodja 1975-1978 door Vietnam ten val gebracht
Chinese strafexpeditie tegen Vietnam

 

Binnenlandse politiek
Strenge doorvoering communistisch systeem
Zuivering leidt tot miljoen vluchtelingen (bootvluchtelingen)
Amerikaanse boycot houdt internationale hulp tegen

Na 1986 koerswijziging: meer economische vrijheid.
Sinds 1995 weer banden met de VS
Sinds 2000 geen VN-hulp meer
Nog steeds een landbouweconomie (rijst) met weinig diensten en industrie.
Amerika niet meer de vijand, maar het land van belofte.

Einde samenvatting!

Test je feitenkennis op de Quiz pagina van geschiedenis.nl!

Powerpoint presentatie over Vietnam (Office 2007!)