Geschiedenis.nl

Een onstuimige zee met schuimkoppen op de golven, ijsbergen die voor schepen opdoemen en onbekende planten en dieren op het vaste land en in de zee. Ontdekkingen doen en het verlangen om die vreemde zaken verder te onderzoeken. Dit alles kwamen (en komen) zeevaarders tegen tijdens hun reizen. Ze legden dit vast in hun logboeken. Ze observeerden kustlijnen en onderzochten waar ze zich bevonden en noteerden uiteraard ook waar ze naartoe gingen. Maritieme gegevens werden verwerkt in de logboeken. Het boek ‘Het logboek van de zeevaarder’ van Huw Lewis-Jones laat in woord en beeld zien wat er naast de maritieme zaken in de logboeken stonden: tekeningen van dieren, schepen en de zee, een storm, een zeelandschap, verhalen over de bemanning op een schip.

Logboeken waren en zijn nog steeds onmisbare informatiebronnen. Zeelieden moesten goed observeren om zo precies mogelijk te zijn in hun aantekeningen. Logboeken werden niet per se geschreven door kapiteins. Er gingen ook regelmatig kunstenaars, botanici of naturalisten en artsen mee aan boord om onderweg en op de plaats van bestemming kennis te verzamelen en dat op papier te zetten met tekeningen, tekst en schilderijen.

In het boek van Lewis-Jones zijn veel illustraties opgenomen om de kijker een blik te gunnen op wat zeelieden hebben gezien. Opmerkelijk is de invoelbaarheid van de illustraties. Het boek vertelt verhalen over ontdekkingsreizigers, zoals Vasco da Gama, en over beroemde schepen. In acht hoofdstukken wordt over bekende en minder bekende zeevaarders verteld, zoals over Francis Drake en Horatio Nelson. En in elk hoofdstuk vertelt eerst een hedendaagse zeevaarder een persoonlijk verhaal over zijn binding met de zee en de scheepvaart.

De geschiedenis komt tot leven, zoals bijvoorbeeld in het stukje over zeevaarder Frank Hurley. Hij reisde in 1910 mee naar Antarctica met de expeditie die door Douglas Mawson werd geleid. Hurley was fotograaf en filmer op de Endurance-expeditie van 1914 tot 1917. Deze reis legde hij vast in zijn dagboek. In 1915 kwam het schip vast te zitten in het ijs. In reddingsboten kon het team wegkomen en men kwam terecht op Elephantisland. Daar hebben ze een wel heel creatief ‘huis’gemaakt. 

Overigens gingen niet alleen mannen de zee op. In het boek worden ook enkele vrouwen besproken, zoals Else Bostelmann en Annie Brassey. Annie Brassey (1839-1887) ging samen met haar man Thomas mee op gewaagde reizen. Hun kinderen gingen ook mee. Annie schreef regelmatig brieven, waarin ze vertelde over onder andere mooie plaatsen. Of Jeanne Baret (1740-1807) die als man vermomd mee ging op een Frans schip. Haar geliefde Philibert Commerson, een botanicus, was ook aan boord. Jeanne hielp hem met het zoeken naar onbekende plantensoorten. En Susan Veeder (1816-1879) zeilde in 1848 met haar man, kapitein Charles Veeder, naar de Grote Oceaan. Susan schreef daarover, ook over haar zwangerschap en de geboorte en dood van haar dochtertje.

Op zee was het leven keihard en dat zie je terug in de logboeken. Zo worden de logboeken dramatische verslagen vol emoties als gevolg van bijzondere gebeurtenissen. Boeiend om te zien hoe sommige zeevaarders geweldig goed konden tekenen en schilderen*. Het boek is prettig leesbaar, fantastisch geillustreerd en geschikt voor een breed lezerspubliek. Genieten!

Huw Lewis-Jones.
Het logboek van de zeevaarder.
Omniboek, 2019.

ISBN 9789401915922

*)Kunstenaar Louis Apol (1850-1936) reisde in 1880 met de poolschoener Willem Barentsz, richting Nova Zembla over de Noordelijke IJszee. Apol schetste veel en die schetsen vormden vaak de basis voor schilderijen die hij later uitwerkte. Hij maakte potloodtekeningen, schetsen en schilderijen. In het tijdschrift ‘Vind’ , nummer 35, 2019 is een artikel aan deze kunstenaar gewijd. Tot en met 1 maart 2020 worden werken van Louis Apol tentoongesteld onder de titel ‘Louis Apol op Nova Zembla.’ Locatie: Panorama Mesdag in Den Haag.