Geschiedenis.nl

Baird sleept de lezers meteen mee in het verhaal van Victoria. Julia Baird zit deze wereldberoemde koningin zeer dicht op de huid, als ze schrijft over haar geboorte in 1819, haar kindertijd en het huwelijk dat ze had met de Duitse prins Albert van Saksen-Coburg en Gotha. Julia Baird heeft daarbij dan ook gebruik kunnen maken van zeer persoonlijke en intieme bronnen. 

Het boek laat zien hoe Victoria zich ontwikkeld heeft en hoe ze daarbij onder invloed stond van onder andere haar man die eigenlijk zelf wilde regeren, in plaats van alleen maar decoratief aanwezig te zijn als echtgenoot. Een cadeautje in het boek is het aantal pagina’s met familiefoto’s en schilderijen van koninklijke residenties en personen, waaronder een prachtig schilderij van Victoria in de bloei van haar leven, gehuld in een rood- en goudkleurige weelderige jurk.

Victoria, geboren in 1819, was pas achttien jaar toen ze koningin werd van Groot-Brittannië en ze was daarmee de jongste koningin die dat land ooit heeft gehad. Bovendien was het honderd en drieëntwintig jaar geleden dat een vrouw koningin is geweest in dat land. Victoria was ijverig in haar werk als koningin. Haar oom Leopold (de koning van België) gaf haar regelmatig advies en was voor haar een belangrijk persoon geworden na de dood van haar vader. Haar positie van koningin gaf haar een grote onafhankelijkheid. Premier Lord Melbourne leerde haar veel over de politiek en ze kon ook goed met hem opschieten. Maar hij leerde Victoria niet om onpartijdig te zijn, iets wat ze wel nodig had in haar positie van koningin.

Victoria was absoluut een eigenzinnige vrouw en hield van het gezelschapsleven. Ze had een gevoelige geest en hield van dansen, zingen, tekenen, toneel, opera en ballet. Ze had zo haar eigen dromen en uitgesproken meningen.
Met premier Melbourne had ze niet echt het tij mee. Melbourne zag niet de oorzaken van maatschappelijke onrust. Bovendien probeerde hij Victoria afzijdig te houden van de minder leuke gevolgen van de industriële revolutie. Zo verarmden veel mensen in de sloppenwijken van grote steden. Kinderarbeid was schering en inslag.

Op 10 oktober 1839 ontmoette ze neef Albert, een Duitse prins. Victoria adoreerde Albert en het kwam tot een huwelijk. Victoria bleek een hartstochtelijke vrouw te zijn. Het beeld dat van Victoria bestond was dat van een preutse vrouw. Maar dat beeld haalt auteur Julia Baird onderuit. Hun huwelijk was liefdevol. Victoria en Albert kregen negen kinderen, waarvan er twee stierven.
Albert had zo zijn eigen ideeën. Hij was onder andere van mening dat vrouwen niet bestemd waren om te regeren. Zeker niet in haar eentje.

Veel vrouwen in de negentiende eeuw hadden maar weinig rechten. Charles Darwin, tijdgenoot van Victoria, werkte ook niet mee: vrouwen waren volgens hem minder dan mannen. Albert verkondigde ook nog eens doodleuk dat Victoria’s opvoeding en talenten minderwaardig waren aan de zijne. Door deze standpunten nam Victoria’s zelfvertrouwen sterk af. Alleen haar gouvernante, barones Louise Lehzen, steunde haar in haar zelfvertrouwen. In het boek over Victoria schrijft Julia Baird meer over Louise Lehzen en de rol die zij had in Victoria’s leven en er komen nog meer voor Victoria belangrijke mensen aan bod die ook weer uit haar leven verdwenen.

De koningin was in de eerste plaats een vrouw. Ze hield van haar kinderen. Ook Albert hield van zijn kinderen en vond het heerlijk om met hen te spelen. Maar hij was ambitieus, wilde zaken in de maatschappij veranderen en deed daar ook zijn best voor. Er wordt ook wel gesproken van het Alberttijdperk in het Victoriaanse tijdperk. In de jaren veertig van de negentiende eeuw kwam er meer interesse vanuit de politiek voor de leefomstandigheden en werksituatie van de arbeidersklasse. Gedurende Victoria’s regeerperiode kwamen er verbeteringen van leefomstandigheden en meer mensen kregen stemrecht.

Victoria had tussen 1840 en 1850 een redelijk gelukkig leven, meldt Julia Baird. Er was warmte en huiselijkheid. En dat had Victoria nodig. Ze hechtte zich snel aan mensen bij wie ze zich goed voelde en aan plaatsen, zoals de Schotse Hooglanden waar de familie graag kwam om zich bij tijd en wijle terug te kunnen trekken.

Albert nam intussen steeds meer verantwoordelijkheden van haar over. Victoria zag wel zijn capaciteiten en gaf hem ook politiek gezien de ruimte, maar zij bleef de koningin. Ze had absoluut haar eigen mening over een aantal zaken. Ze maakte zich ook ongerust over het instabiele Europa. Eind jaren veertig was ze een geliefd vorstin en ze wist dat ze een symbolische kracht was voor haar onderdanen. Ze overleefde ook nog eens acht moordaanslagen, waarbij ze meestal heel beheerst bleef en daarmee bewondering opriep bij het publiek. Maar ze verliest ook haar man aan de dood.

In de Victoriaanse periode speelden verschillende oorlogen, zoals de Opiumoorlogen en de Krimoorlog. De Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika greep Victoria behoorlijk aan. Julia Baird schrijft dat zelfs drie dagen voordat Victoria in 1901 stierf, ze nog praatte met haar lijfarts Reid over de oorlog in Zuid-Afrika.

Victoria leefde in de tijd van snelle veranderingen, zoals de opkomst van de spoorwegen, telefonie, elektrisch licht en tijdbesparende uitvindingen als naaimachines en schrijfmachines. Er kwamen meer vrouwenrechten en leerplicht. Meer democratisering en gelijkheid. De veranderingen kwamen de huiskamers binnen en moderniseerden langzamerhand het leven van de mensen.

Julia Baird schrijft op meesterlijke wijze het verhaal over Victoria in een dik boek dat heel toegankelijk is voor iedereen die interesse heeft voor het Victoriaanse tijdperk.
Het doet je nadenken over de moderne wereld en zijn geschiedenis, over gevoelens en het menselijk handelen. Baird stelt Victoria ons vooral voor als een mens.

Vooral het laatste hoofdstuk is heel pakkend en laat je ook niet meer los, als je het gelezen hebt. Het kan ook haast niet anders dan dat de vertalers van het boek heel goed werk hebben geleverd.

Het boek is opgedeeld in vijf delen: Prinses Victoria: arme kleine Victory, De tienerkoningin, Albert: de man die ook wel koning genoemd werd, De weduwe van Windsor en Regina Imperatrix. Heel boeiend. Op de omslag van het boek staat een detail van het schilderij dat de kunstenaar Franz Xaver Winterhalter maakte van Victoria in 1842. Op dit kunstwerk spreekt er liefde uit van deze vrouw, maar ook iets van melancholiek. Twee kenmerken van de veelzijdige vrouw Victoria, Koningin van een wereldrijk.

Victoria, Koningin. Een intieme biografie van de vrouw die een wereldrijk regeerde.
Julia Baird
Vertaling: Chiel van Soelen en Pieter van der Veen
Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2017.
ISBN 978 90 468 2179 4