Geschiedenis.nl

Met Koninginnedag kleurt Nederland massaal oranje. In deze lesbrief ga je onder meer kijken waar deze traditie vandaan komt.

Bij deze lesbrief hoort ook een docentenhandleiding. Deze is te vinden op pagina 2.

Download hier de lesbrief als Word-bestand: lesbrief_koninginnedag

Een vrije dag! Wie wil dat nou niet? Op nationale feestdagen hebben de meeste mensen vrij. Sommige mensen moeten helaas gewoon werken. Maar gelukkig heb jij op een nationale feestdag wel altijd vrij van school. Binnenkort is het weer zo ver, dan is het Koninginnedag. Weet je op welke datum dat is?

De dag waarop Koninginnedag valt is ieder jaar anders, net als je eigen verjaardag. Soms wordt Koninginnedag niet op 30 april gevierd, maar op 29 april. Waarom zou dat zijn denk je?

Aan het einde van de 19e eeuw waren de Nederlanders het niet met elkaar eens als het ging om nationale feestdagen en herdenkingen. Ze ruzieden over wat ze wel en niet wilden vieren of herdenken. Dat kwam omdat er veel politieke tegenstellingen waren. Zo was er bijvoorbeeld een strijd tussen katholieken en protestanten. De koning van Spanje was in de zestiende eeuw de baas in de Nederlanden. Na een lange strijd (de Tachtigjarige oorlog) namen de Nederlanders het bestuur zelf in handen. Net zoals wij nu op 5 mei het einde van de Tweede Wereldoorlog vieren, vierden de mensen toen het einde van die Tachtigjarige Oorlog. Maar de katholieken waren niet zo in de feeststemming. Zij hadden helemaal niet zo’n hekel aan de Spaanse koning, die was namelijk ook katholiek.

Toch wilden de Nederlanders graag een nationaal feest. Zo’n feest is belangrijk, omdat dan alle inwoners van het land voelen dat ze Nederlander zijn. Dit noem je nationaal besef. Vooral in die tijd was dit nationale besef onder de bevolking belangrijk, omdat Nederland als koninkrijk nog niet zo lang bestond. Veel mensen wisten niet zo goed wat het betekende om Nederlander te zijn.

Misschien ken je dat gevoel zelf ook wel een beetje. Europa wordt steeds belangrijker. Steeds meer regeringen willen bij de Europese Unie horen. Maar voor heel veel inwoners van die landen is het helemaal niet zo duidelijk waarom hun regering dat wil en wat er nou precies het voordeel van is.

In 1887 stelde een groep mensen voor om van de verjaardag van koning Willem III een nationale feestdag te maken. Maar omdat deze koning helemaal niet zo populair was, werd er besloten de verjaardag van zijn dochter prinses Wilhelmina te vieren. Dit gebeurde voor het eerst op 31 augustus 1889. Deze dag werd Prinsessedag genoemd, omdat Wilhelmina toen nog geen koningin was.

De vader van Wilhelmina overleed toen ze 10 jaar oud was, nog veel te jong om koningin te worden. Daarom nam haar moeder Emma de taak op zich, totdat Wilhelmina oud genoeg was. Tijdens de regeerperiode van koningin Emma bracht de koninklijke familie de zomer altijd door op paleis Soestdijk in Baarn. De bewoners van dit dorp brachten koningin Emma op haar verjaardag (2 augustus) altijd een bloemenhulde.

Op haar achttiende werd Wilhelmina koningin en werd Prinsessedag omgedoopt tot Koninginnedag. In die tijd moesten de meeste mensen gewoon werken op deze dag. Omdat de verjaardag van Wilhelmina in de schoolvakantie viel, werd het al snel een feest voor kinderen, die wel vrij waren. In 1902 was Wilhelmina erg ziek. Gelukkig was ze voor haar verjaardag weer helemaal beter. Om dit te vieren werd Koninginnedag dat jaar extra uitbundig gevierd en dat is eigenlijk altijd zo gebleven.

In 1948 deed Wilhelmina afstand van de troon en werd haar dochter Juliana koningin. Juliana was jarig op 30 april, daarom werd Koninginnedag voortaan op die dag gevierd. Toen Juliana na haar huwelijk in paleis Soestdijk ging wonen werd de traditie van haar grootmoeder Emma voortgezet. Ook Juliana kreeg van de bewoners van Baarn een bloemenhulde op haar verjaardag. Al snel werd dit een groot evenement, dat ook te zien was op de televisie. In deze tijd kregen steeds meer mensen vrij om het feest te vieren.

In 1980 werd Beatrix koningin van ons land. In een toespraak gaf koningin Beatrix aan dat zij Koninginnedag op 30 april wilde blijven vieren, als eerbetoon aan haar moeder. In die tijd was het nog niet gebruikelijk dat de koningin zelf bij de festiviteiten aanwezig was. Dat veranderde toen Beatrix besloot om voortaan zelf en met haar familie aanwezig te zijn bij de feestelijkheden.

Zoek uit op welke datum koningin Beatrix echt jarig is. Kan je nog een reden bedenken waarom ze liever haar verjaardag op 30 april viert?

Eigenlijk kennen we in Nederland alleen maar ‘Koninginnedag’ en niet een ‘Koningdag’. We hebben tot nu toe nog nooit de verjaardag van een koning gevierd. Dat komt omdat we sinds 1898 alleen maar vorstinnen hebben gehad. Maar misschien is het dit jaar wel voorlopig de laatste Koninginnedag! Het zal niet heel lang meer duren voordat kroonprins Willem Alexander zijn moeder gaat opvolgen.

Aan de slag!

In het vorige gedeelte heb je veel informatie gelezen over de ontstaansgeschiedenis van Koninginnedag. Nu is het de bedoeling dat je zelf een klein onderzoek gaat doen. Je gaat bekijken wat de tradities en gebruiken rondom Koninginnedag zijn. Maak hieronder een lijstje met dingen die volgens jou typisch bij Koninginnedag horen.

Maak hieronder een lijstje met dingen die volgens jou typisch bij Koninginnedag horen.

Vergelijk jouw lijstje met die van je buurman of buurvrouw en vul jouw lijst aan als hij/zij andere dingen heeft bedacht.

Je gaat nu in groepjes van 2-4 personen een onderzoek doen (Je krijgt hierover instructies van je docent). Hieronder staan een aantal onderwerpen waar je uit mag kiezen. De onderwerpen zijn kenmerkend zijn voor Koninginnedag. Misschien stonden ze ook al op jouw lijstje. Bij ieder onderwerp hoort een onderzoeksvraag (schuin gedrukt) die je moet beantwoorden.

Oranje: heel Nederland kleurt oranje met Koninginnedag. Dat is niet alleen zo met Koninginnedag, maar bijvoorbeeld ook tijdens belangrijke voetbalwedstrijden. Waar komt dit gebruik vandaan?

Lintjesregen: Op koninginnedag worden er veel onderscheidingen gegeven aan mensen die iets hebben gedaan dat goed is voor het land of de maatschappij. Soms worden er op 30 april wel 3000 onderscheidingen uitgedeeld! Welke koninklijke onderscheidingen zijn er?

Vlaginstructie: Ieder land heeft een eigen vlag. Onze Nederlandse vlag mag je niet zomaar buiten hangen. Ook moet je goed oppassen dat de vlag niet over de grond sleept. Verkleurde vlaggen zijn uit den boze. Welke regels zijn er voor het gebruiken van de vlag?

Wilhelmus: Ons volkslied wordt op Koninginnedag en andere nationale festiviteiten of herdenkingen uit volle borst gezongen. Waar komt dit lied vandaan (bijvoorbeeld wie heeft het geschreven, wanneer en waarom) en wat betekent de tekst?

Werkwijze

1) Kies met je groepje een onderwerp uit.

2) Zoek informatie over je onderwerp. Je kunt zoeken in de bibliotheek van je school, de encyclopedie of op Internet (zie de volgende bladzijde voor tips).

3) Maak een klein werkstuk waarin je de onderzoeksvraag beantwoordt die hoort bij jullie onderwerp. Typ het netjes uit op papier (minimaal 2 en maximaal 4 A-4tjes). Je mag er natuurlijk ook plaatjes bij plakken.

4) Maak over je onderwerp een poster op A1 formaat. Laat op de poster duidelijk zien wat jullie hebben onderzocht en wat het antwoord op de onderzoeksvraag is. Bedenk een mooie titel.

Tips

1) Maak voor dat jullie aan de slag gaan een duidelijke taakverdeling en afspraken. Wie doet wat en wanneer?

2) Op Internet is veel te vinden over de onderwerpen. Kijk eens op de volgende pagina: http://www.oranjekinderen.nl/ of http://www.koninklijkhuis.nl.

Presentatie aan de klas

Presenteer jullie poster aan de klas. Vertel het volgende:

1) Wat is jullie onderwerp?

2) Geef het antwoord op de vraag die hoort bij het onderwerp.

3) Hoe zijn jullie aan informatie gekomen? De presentatie mag 5 tot 8 minuten duren. Zorg dus dat je kort en krachtig presenteert! Na de presentatie lever je het werkstuk in bij je docent ter beoordeling.

{mospagebreak}

Download hier de docentenhandleiding als Word-bestand: Docentenhandleiding

Docentenhandleiding

Deze lesbrief is geschikt voor leerjaar 1. In de les ga je kijken hoe Koninginnedag is ontstaan en

welke gebruiken er zijn rondom Koninginnedag.

Leerdoelen

Wanneer je deze lesbrief hebt gedaan weet je:

- iets over de geschiedenis van de Nederlandse monarchie

- waarom de verjaardag van onze koningin een nationale feestdag is geworden

- wat nationaal besef is

- de geschiedenis van de gebruiken op Koninginnedag

- iets over de Nederlandse troonopvolging

- veel over de kleur oranje

- veel over de lintjesregen

- veel over de Nederlandse vlag (instructies)

- veel over het Wilhelmus

Korte inhoud van de lesbrief

Stap 1:De lesbrief begint met een inleiding waarin een aantal vragen moeten worden beantwoord. Stap 2: Hierna volgt een informatief deel over de geschiedenis van Koninginnedag.

Stap 3: Daarna gaan de leerlingen aan de slag in groepjes. Ze kunnen kiezen uit vier onderwerp (oranje, lintjesregen, vlaginstructies en het Wilhelmus) en maken daar een werkstukje en een poster van.

Stap 4:De poster wordt uiteindelijk in de klas gepresenteerd.

Planning

De lesbrief zal minimaal 2 lessen in beslag nemen. In de eerste les kunnen stap 1 en 2 worden behandeld en een begin worden gemaakt met stap 3 (indeling groepjes en kiezen onderwerp). Eventueel kan er voor worden gekozen om die les meteen aan de slag te gaan met het zoeken van informatie. Voor stap 3 zullen de groepjes enige tijd nodig hebben. Dit kan in één of twee lessen gebeuren, maar ook buiten de les als huiswerk. (Let wel: als leerlingen ver uit elkaar wonen kan dit logistieke problemen opleveren). Voor de presentaties is uiteindelijk ook een hele les nodig.

Beoordeling

De beoordeling kan bestaan uit 3 deelcijfers: het werkstukje, de poster en de presentatie. Dit kan uiteraard op veel manieren gebeuren. Leuk is het om de leerlingen mee te laten denken in het beoordelen van de presentaties. Bijvoorbeeld door aan het einde van de les alle presentaties na te lopen en gezamenlijk tot een cijfer te komen.

Gebruikte bronnen voor het maken van deze lesbrief

http://www.koninklijkhuis.nl/ http://www.minbuza.nl/nl/reizenlanden/welkom/Nederland/feestdagen,Koninginnedag.html

Remieg Aerts e.a., Land van Kleine gebaren, een politieke geschiedenis van Nederland 1780 – 1990 (derde druk; Nijmegen/Amsterdam 2003)