DICTATORS VAN DE KOUDE OORLOG
Walter Geerts, Mobutu, de man van Kamanyola, Robert Elson, Soeharto en Jung Chang / Jon Halliday, Mao: Het onbekende verhaal.
Beiden kwamen door een staatsgreep in 1965 aan de macht en bleven dat meer dan dertig jaar, vooral omdat zij de kant van de Amerikanen kozen in de Koude Oorlog. Beiden kregen ze het alsmaar moeilijker met de ex-kolonisator, de Belgen en de Nederlanders. Soeharto was als militair door de Nederlanders opgeleid maar had met de Japanners tegen de Hollanders samengewerkt tijdens de tweede wereldoorlog, wat hem bijzonder cynisch maakte. Mobutu was veel meer een Belgisch koloniaal product. Daarom was het des te moeilijker voor hem om de kritiek van de ex-kolonisator te aanvaarden en sloeg diens cynisme eerder op het eigen volk, lijkt de conclusie te zijn indien je de biografie van beide vergelijkt. Walter Geerts die hem meermaals ontmoette schreef zijn herinneringen op aan de man die het door zijn persoonlijke moed, die hij bij de gevechten tegen de rebellen in Kamanyola toonde, bracht tot Amerika's sterke man in Centraal-Afrika.
Geerts schreef 35 jaar geleden met Binza 10, een interessante politieke geschiedenis van de Congolese onafhankelijkheid, maar is nu wel erg kort door de bocht door te stellen dat 'de parlemenatire commissie die de moordcomplottentheorie van Amadees Ludo de Witte moest onderzoeken tot juist dezelfde conclusie kwam' als hij zelf 35 jaar daarvoor (...) Namelijk: 'Geen enkele Belg wilde de dood van Lumumba' (p. 36). Op p. 39 suggereert hij dat de secessie van Kasai en Katanga gevolgen zijn van de anarchie en niet de oorzaak ervan. Mobutu bevolkte het Arme nationale congolaise met Bangala en Mongo uit het hoge noorden, het Evenaarsgebied. Hoewel hij zelf in zijn conclusie ervoor pleit Mobutu vanuit de Koude Oorlog te interpreteren, is dit eigenlijk niet gebeurd in Geerts eigen boek. De anecdotes zijn talrijk, zoals de hilarische beschrijving van mevrouw de Donna als bourgeois-bohme (p. 200) en meestal zijn de typeringen raak. Ook zijn de emoties van de in Kinshasa geboren auteur oprecht als hij de poto poto (Lingala voor miserie) beschrijft.
En dan is er de overloper van de Koude Oorlog. Mao die ooit besliste tegen Stalins advies in om in Korea een oorlog tegen de Amerikanen te beginnen, eindigde als bondgenoot van diezelfde Amerikanen.
In Vietnam werd Mao helemaal naar de zijlijn van de wereldrevolutie gespeeld, hoewel 320 000 Chinese soldaten in Vietnam gelegerd waren (p. 728), vooral om de luchtafweer te bemannen. De Vietnamezen en Laotianen zagen Moskou als gidsland, uit pure woede besliste Mao de feodale monarchie in Cambodja te steunen, een opstapje naar de volledige volte face en het bondgenootschap met Amerika.
Jung Chang, de schrijfster van Wilde zwanen en haar echtgenoot de historicus Jon Halliday deden tien jaar onderzoek naar het leven van de Chinese dictator Mao Zedong. Gebaseerd op talloze interviews met mensen uit de directe omgeving van Mao in China en met vrijwel iedereen buiten China die contact met hem had, is dit de best gedocumenteerde biografie van Mao. Het boek beschrijft een Mao die wij niet kennen, een man die niet werd gedreven door idealisme of ideologie, die intrigeerde, vergiftigde en chanteerde om zijn doel te bereiken. Zijn uiteindelijke geheime doel was de overheersing van de wereld.
Chiang Kai-Shek wilde hij doden, maar Stalin kwam tusenbeide en vermoedde dat Mao het op een akkoordje met Japan had gegooid, waar Rusland het slachtoffer van zou zijn (p. 232-242). Jung Chang en Jon Halliday schetsen ook het karakter van Mao en onthullen onder andere feiten over zijn schokkende gedrag tegenover zijn vrouwen, minnaressen en kinderen, die door Stalin, net als de zoon van Chiang, op Sovjetwijze werden opgevoed. Een praktijk uit de klassieke oudheid die in Azië blijkbaar de 20ste eeuw haalde. De Grote Sprong Voorwaarts leidde tot hongersnood, de mensen werden letterlijk een nummer zonder naam (p. 557) waarop de president van China Mao in de val lokte om een einde aan de ellende te maken. Met de Culturele revolutie nam Mao bloedig wraak op president Liu Shaoqi en zijn vrouw.
Het verteltalent van Jung Chang en de wetenschappelijke aanpak van beide auteurs maken van dit boek een leesbare biografie van de man die het leven van miljarden Chinese mensen vewoestte, de wereldpolitiek dertig jaar lang mee bepaalde. Het is in die zin een geschiedenis van China en heel Azië in de eeuw van de dictaturen geworden.
Walter Geerts, Mobutu, de man van Kamanyola, Leuven: Davidsfonds, 2005, 230 p.
Robert Elson, Soeharto, Utrecht-Antwerpen: Spectrum, 2005, 565 p.
Jung Chang / Jon Halliday, Mao: Het onbekende verhaal, Forum, 2005, 768 p. 39,95
